Zwalczanie chwastów w zbożach jarych

Zwalczanie chwastów jest jednym z zabiegów agrotechnicznych przeprowadzanych w okresie wegetacji dla zapewnienia plonowania oraz przeprowadzenia zbiorów w terminie dojrzałości zbóż. Celem jest tutaj ograniczenie ilości chwastów bez szkody dla uprawianych gatunków. Aby go osiągnąć należy pamiętać o istotnych elementach mających wpływ na skuteczność wykonanych zabiegów. O tym piszemy w poniższym materiale.

Ochrona zbóż jarych przed chwastami to walka z pewnymi bardzo konkretnymi gatunkami chwastów. Mowa m.in. o: bodziszku drobnym, chabrze bławatku, dymnicy pospolitej, gorczycy polnej, iglicy pospolitej, jasnocie purpurowej, jasnocie różowej, komosie białej, maku polnym, marunie nadmorskiej bezwonnej, niezapominajce polnej, owsie głuchym, ostrożniu polnym (wieloletnim), perzu właściwym, poziewniku szorstkim, przetacznikach, przytulii czepnej, rdestach plamistym i powojowym oraz o samosiewach rzepaku.

Sposoby zwalczania chwastów

Zwalczanie chwastów w zbożach jarych jest możliwe za pomocą metod mechanicznych, chemicznych lub ich kombinacji. Mechaniczne zwalczanie chwastów można wykonać po siewie, gdy pojawią się wschody chwastów. Drugi zabieg można zrealizować w fazie po krzewieniu, nie wcześniej niż w fazie 4 liści. Na ogół, skuteczność zabiegów mechanicznych wynosi do 25-40%. Pozostałą część można zwalczyć chemicznie dobierając rodzaj substancji odpowiedni do zestawu gatunkowego chwastów. Zabiegi chemicznej ochrony obejmują zazwyczaj fazy od 2 liści (BBCH 12) do początku fazy liścia flagowego (BBCH 37), a niektóre substancje nawet do pełni fazy liścia  flagowego (BBCH 39). 

W odróżnieniu do upraw ozimych zwalczanie polega na wyeliminowaniu form jarych gatunków chwastów, po przekroczeniu progu ekonomicznej szkodliwości. Dodatkowo podczas zwalczania chemicznego  można zmniejszyć dawkę substancji, z powodu możliwości zwalczania chwastów już w fazie siewki. Należy pamiętać, że chwasty wykazują pozytywny, jak i negatywny wpływ na wzrost upraw. 

Kiedy zwalczać, czyli terminy zabiegów

Najwcześniejsze zabiegi od fazy 2 liści mogą zostać wykonane z wykorzystaniem substancji 2,4 – D oraz florasulamu. W kolejnym terminie od 3 liści możliwe jest zastosowanie substancji tritosulfuronu oraz dikamby bądź substancje przynależące do grupy sulfonylomoczników. Substancją, która może zostać wykorzystana do zwalczania starszych chwastów w późniejszych stadiach rozwojowych zbóż (nawet do fazy BBCH 39) jest florasulam. Z kolei MCPA można stosować w fazie od początku do końca krzewienia. Pinoksaden umożliwia zwalczanie chwastów dwuliściennych wszystkich gatunków zbóż oprócz owsa. Dodatkowym atutem jest możliwość zwalczania owsa głuchego w fazie BBCH 11-37. Chwast ten można zwalczyć również za pomocą innych substancji, jak tralkoksydym (w fazie BBCH 12-23) i fenoksyprop-P-etylu (w fazie BBCH 12-29, owies w fazie do 4 liści). 

Podczas stosowania herbicydów należy zwrócić uwagę na temperaturę powietrza, gdyż każda substancja wykazuje swoiste minimum, od którego skuteczność działania zwiększa się. Od 4-5 °C można stosować florasulam, aminopyralid, tribenuron, piroksysulam. Wyższej temperatury, bo 7-8 °C wymagają substancje takie jak: 2,4-D, chlorosulfuron, dikamba, fluoroksypyr, jodosulfuron, MCPA. W wyższych temperaturach można uzyskać dobre działanie tifensulfuronu (temperatura 12 °C). Warto dodać, że grupa substancji sulfonylomoczników stwarza możliwość ich mieszania z regulatorami wzrostu.

Mechanizm działania, a odporność 

Dobierając herbicydy do danego zestawu chwastów warto zwrócić uwagę na tworzenie się odporności chwastów. Zaleca się, aby w jednym okresie wegetacyjnym stosować maksymalnie jeden zabieg substancją wykazującą ten sam mechanizm działania. Gdy efekty zwalczania po pierwszym zabiegu są niewystarczające należy zastosować inną substancję na ten sam gatunek, ale o innym mechanizmie działania. Dobrym kompromisem jest stosowanie w jednym zabiegu mieszanin składających się z różnych substancji. Jednak mieszanie różnych preparatów wymaga specjalistycznej wiedzy. 

• Wyróżnia się kilka grup substancji wyróżniających się konkretnymi mechanizmami działania: sulfonylomoczniki – substancje hamujące syntezę aminokwasów (inhibitory enzymu ALS);
• arylofenoksykwasy – oddziałują na stożki wzrostu pędów oraz korzeni; 
• aminopyralid, fluoksypyr, MCPA oraz dikamba – regulatory wzrostu, wywołują reakcje jak naturalne auksyny powodując nieprawidłowy wzrost oraz zaburzenie przewodności tkanek; 
• fenoksaprop-P-etylu, pinoksaden – inhibitory lipidów (IOR-PIB 2016). 

Pinoksadenu nie należy stosować z herbicydami z grupy sulfonylomoczników ze względu na obniżenie skuteczności działania. Herbicydy z grupy sulfonylomoczników wykazują zgodność w tworzeniu mieszanin z substancjami będącymi regulatorami wzrostu. 

Stosowanie kondycjonerów 

Skuteczność zabiegu również determinowana jest dodatkiem substancji kondycjonujących roztwór cieczy roboczej: 

• adiuwanty (olejowy – ester metylowy kwasów tłuszczowych z buforem pH), 
• surfaktanty niejonowe, 
• saletra amonowa (obniżenie pH cieczy roboczej). 

Na podstawie badań przeprowadzonych w kukurydzy okazuje się, że dodatek tych substancji pozwala na zwiększenie efektywności herbicydów. Dla przykładu dodatek 0,5% adiuwanta olejowego oraz 1% saletry amonowej do mieszaniny trebutyloazyny (wycofany) i nikosulfuronu, przełożył się na wysoką skuteczność chwastobójczą (88-91%), przy jednoczesnym zmniejszeniu ilości substancji aktywnych o połowę. W badaniach nad jęczmieniem jarym zastosowanie adiuwantów umożliwiło zredukowanie herbicydów o 25-50% przy skuteczności chwastobójczej na poziomie 69-88%.

Na koniec 

Pod względem zachwaszczenia w warunkach stosowania herbicydów różne systemy uprawy nie mają jednoznacznego wpływu na zachwaszczenie łanu zbóż. Jednak zastosowanie systemu orkowego zmniejsza wielkość glebowego banku nasion chwastów względem siewu bezpośredniego bądź systemu uproszczonego. System uprawy uproszczonej bądź siewu bezpośredniego sprzyja rozwojowi gatunków inwazyjnych (przymiotno kanadyjskie) lub gatunków wieloletnich (ostrożeń polny, mlecz polny, babka lancetowata).

Ostateczną decyzję o zwalczaniu chwastów oraz dobór substancji należy podjąć w oparciu o znajomość chwastów na polu, warunków atmosferycznych, fazy rozwojowej rośliny uprawianej oraz chwastów. Należy koniecznie zapoznać się z informacjami zamieszczonymi na etykietach wybranych preparatów oraz możliwościach zwiększania skuteczności zabiegu za pomocą stosowania adiuwantów.

Literatura:

1. Brzozowska Irena, Brzozowski Jan, Hruszka Maria, 2011: Plonowanie pszenżyta jarego w zależności od sposobu pielęgnacji i poziomu nawożenia azotem. Zeszty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych. 559, 9 – 16.
2. Etykiety Środków Ochrony Roślin
3. Feledyn-Szewczyk Beata, Janusz Smagacz. Wpływ uproszczeń w uprawie roli na zachwaszczenie roślin w zmianowaniu trójpolowym i glebowy bank nasion „Opracowanie systemu uprawy gleby dla rolnictwa zrównoważonego” o numerze WND-POIG.01.03.01-00-042/09, 2007-2013.
4. Horoszkiewicz-Janka J.; Korbas M., Mrówczyński M., Red. 2013: Metodyka Integrowanej Ochrony Pszenicy Ozimej i Jarej. Instytut Ochrony Roślin. Państwowy Instytut Badawczy
5. IOR-PIB 2016: Zalecenia Ochrony Roślin na lata 2016/17 – cz. I, Wykaz środków ochrony rośłin; ustawodawstwo i zasady bezpieczeństwa dla ludzi, zwierząt i środowiska, Poznań.
6. Niemczak M., Rzemieniecki T., Biedziak A., Marcinkowska K., Pernak J. 2018. Synthesis and Structure–Property Relationships in Herbicidal Ionic Liquids and their Double Salts. ChemPlusChem 83: 529-54
7. Piekarczyk Mariusz, 2005: MOśLIWOŚĆ REDUKCJI DAWEK HERBICYDÓW AMINOPIELIK SUPER 464 SL I CHISEL 75 WG W ODCHWASZCZANIU JĘCZMIENIA JAREGO. Acta Sci. Pol., Agricultura 4(1), 89-95 
8. Woźnica Zenon, Robert Idziak; (2015): Wpływ obniżonych dawek herbicydów stosowanych z adiuwantami w różnych terminach na zachwaszczenie i plonowanie kukurydzy. Fragmenta Agronomica. 32(2), 111–118