Na plantacjach ziemniaka możemy spotkać wiele gatunków chwastów. Na stopień zachwaszczenia oraz ich skład gatunkowy wpływają głównie czynniki klimatyczne i glebowe, jak również intensywność wykonywanych zabiegów uprawowych na plantacji.
Występowanie chwastów na plantacji ziemniaka
Obecność chwastów w ziemniakach stanowi poważne zagrożenie dla całej uprawy, która jest bardzo wrażliwa na zachwaszczenie. Negatywny wpływ chwastów w uprawie ziemniaków ujawnia się od momentu posadzenia bulw i może trwać aż do zbiorów. Wyróżnia się dwa okresy, w których pojawia się poważne zagrożenie z ich strony. Pierwszy z nich przypada na początek wegetacji – wówczas jest mowa o zachwaszczeniu pierwotnym oraz drugi okres przypadający na koniec wegetacji, gdy istnieje duże ryzyko zachwaszczenia wtórnego.
Szkodliwość chwastów na plantacji ziemniaka
Ziemniak charakteryzuje się dość wolnym tempem wzrostu w początkowej fazie rozwoju, w związku z czym jest on wtedy szczególnie wrażliwy na zachwaszczenie. Szkodliwość chwastów na jego plantacji związana jest z dużo lepszym wykorzystaniem przez nie światła, wody oraz składników pokarmowych. Ponadto utrudniają one wzrost i rozwój roślin ziemniaka, co może mieć niekorzystny wpływ na ilość oraz jakość plonu. Zbyt duże zachwaszczenie może doprowadzić do strat w plonach dochodzących do nawet 70%. Na plantacji ziemniaka zachwaszczenie stanowi również źródło wielu chorób i szkodników. Podstawowym warunkiem właściwego wzrostu i rozwoju ziemniaka jest więc utrzymanie plantacji wolnej od chwastów.
Aby utrzymać plantację wolną od chwastów należy przeprowadzać jej częste lustracje, w celu określenia składu gatunków obecnych na niej chwastów i przystąpić do ich eliminacji. Najczęściej o wyborze odpowiedniej metody zwalczania chwastów decydują względy ekonomiczne oraz możliwość wykonania zabiegów agrotechnicznych w odpowiednim czasie. Chwasty w ziemniakach zwalczamy głównie metodą mechaniczną oraz mechaniczno-chemiczną.
Chwasty jednoliścienne występujące na plantacji ziemniaka
Występowanie chwastów w ziemniakach zawsze niesie ze sobą negatywne skutki dla jego uprawy. Na plantacjach takich często pojawiają się liczne gatunki chwastów jednoliściennych. Są to chwasty jednoroczne, takie jak: chwastnica jednostronna, włośnica sina, włośnica zielona, wiechlina roczna, palusznik krwawy, oraz wieloletnie, a wśród nich perz właściwy. Stosowanie zabiegów przy użyciu herbicydów w terminie przed wschodami roślin ziemniaka uniemożliwia pojawienie się przede wszystkim chwastów jednorocznych. Zabiegi po okresie wschodów skutecznie eliminują perz właściwy.
Charakterystyka wybranych chwastów jednoliściennych na plantacji ziemniaka
Perz właściwy (Agropyron repens) to gatunek z rodziny wiechlinowatych, który jest szczególnie uciążliwy w uprawie ziemniaka. Bardzo dobrze radzi sobie na wszystkich typach gleb uprawnych. Charakteryzuje się dobrze rozwiniętym systemem długich korzeni, dochodzących do nawet kilkunastu metrów długości oraz łatwością rozmnażania zwłaszcza poprzez rozrastanie rozłogów. Długi system korzeni znacznie utrudnia jego eliminację. Posiada wąskie liście oraz zielone kwiaty, które pojawiają się w okresie pomiędzy czerwcem a wrześniem.
Chwastnica jednostronna (Echinochloa crus-galli) jest gatunkiem z rodziny wiechlinowatych, występującym również w uprawie ziemniaka. Zasiedla głównie gleby gliniaste, wilgotne, żyzne i zasobne w azot i wapń. Jest zaliczana do chwastów segetalnych, które mają zbliżony cykl życiowy do cyklu rośliny uprawnej. Do rozwoju potrzebuje ciepła, dlatego jej nasiona kiełkują zazwyczaj na przełomie wiosny i lata.
Chwasty dwuliścienne na plantacji ziemniaka
W uprawie ziemniaka pojawia się także wiele gatunków chwastów dwuliściennych. Wśród nich wyróżnić można: fiołka polnego, gorczycę polną, dymnicę pospolitą, gwiazdnicę pospolitą, jasnotę purpurową, jasnotę różową, krzywoszyja polnego, komosę białą (lebiodę), marunę bezwonną, przetacznika perskiego, przytulię czepną, tasznika pospolitego, tobołki polne, rdesty oraz żółtlicę drobnokwiatową. Występowanie poszczególnych gatunków chwastów w ziemniakach, jak również ich liczba uzależnione są od rodzaju gleby oraz zawartych w niej składników pokarmowych.
Gatunki azotolubne chwastów to np. dymnica pospolita, gwiazdnica pospolita, komosa biała (lebioda), rdest powojowy i rdest plamisty. Na glebie o odczynie obojętnym spotkać można np. jasnotę purpurową oraz przetacznika perskiego.
Charakterystyka wybranych chwastów dwuliściennych na plantacji ziemniaka
Komosa biała (Chenopodium album) jest gatunkiem kosmopolitycznym, należącym do rodziny szarłatowatych, pospolitym na całym obszarze Polski. Kwitnie w okresie od czerwca do października, jest rośliną wiatropylną. Jej nasiona zachowują zdolność kiełkowania do nawet 30 lat; są barwy czarnej, błyszczące. Jest rośliną ruderalną, azotolubną. Jej obecność na polu w nawet niewielkim nasileniu wydatnie zmniejsza plon rośliny uprawnej.
Fiołek polny (Viola arvense) należy do rodziny fiołkowatych. W Polsce jest dość pospolity. Jest rośliną jednoroczną lub dwuletnią, nie ma dużych wymagań co do warunków glebowych. Kwitnie w okresie od maja aż do jesieni. Nasiona roznoszone są przez mrówki. Nie są trawione, dlatego mogą być także przenoszone przez zjadające je zwierzęta.
Mechaniczna metoda zwalczania chwastów w ziemniakach
Metoda mechaniczna jest jedną z metod zwalczania chwastów w ziemniakach, polegającą na obredlaniu i bronowaniu od momentu posadzenia bulw do zwierania rzędów ziemniaków. Pierwsze obsypywanie wykonuje się na głębokość około 5 cm, aby nie przykryć zbyt głęboko bulw. Przy kolejnych głębokość zwiększa się do około 12 cm. Metoda ta uniemożliwia ukorzenianie się chwastów i tym samym ich dalszy rozwój zostaje zahamowany, sprzyja jednak przenoszeniu wielu niepożądanych chorób ziemniaka.
Przed wschodami wykonuje się od 3 do 6 zabiegów mechanicznych, a po wschodach – 2-3 zabiegi. Ta metoda sprawdza się wówczas, gdy zwalczamy chwasty jeszcze w fazie siewek. Bardzo często trudno jest korzystać z tej metody, gdyż przy nadmiernej wilgotności gleby przeprowadzane zabiegi powodują jej zbrylenie, natomiast przy niskiej wilgotności – przesuszenie. Wykonywane uprawki mogą uszkadzać wschodzące rośliny ziemniaka.
Mechaniczno-chemiczna metoda zwalczania chwastów w ziemniakach
Chwasty w ziemniakach w tej metodzie zwalcza się odpowiednimi herbicydami po ostatecznym uformowaniu redlin. Jest to optymalna metoda, która łączy skuteczność oraz opłacalność. Jej główną zaletą są niższe nakłady związane ze zużyciem energii. Metoda z wykorzystaniem herbicydów jest szczególnie opłacalna w dużych gospodarstwach, zajmujących się produkcją ziemniaków na potrzeby przetwórstwa.
Terminy zabiegów
Zabiegi przy użyciu herbicydów stosuje się przed wschodami oraz po wschodach ziemniaka. Po wschodach należy zwrócić uwagę, w jakiej fazie rozwojowej znajduje się ziemniak – gdyż zabieg należy wykonać najpóźniej do czasu zwierania rzędów. Im mniejsze są chwasty w ziemniakach, tym łatwiej je zwalczyć. Walka z chwastami po wschodach jest bardzo ważna, ponieważ zwalczenie ich w tym okresie uniemożliwi wystąpienie zachwaszczenia wtórnego, z którym mamy zazwyczaj do czynienia pod koniec okresu wegetacji. Zabiegi wykonane w późniejszym terminie nie odniosą oczekiwanego rezultatu, ponieważ ciecz robocza nie dotrze do chwastów – przeszkodzą jej w tym ziemniaki.
Substancje aktywne
Przy zwalczaniu chwastów jednoliściennych stosuje się przed zakryciem 50% międzyrzędzi preparaty zawierające propachizafop, fluazifop-P-butylu, chizalofop-P-etylu, cykloksydym oraz kletodym. W produkcji odmian ziemniaków na najwcześniejszy zbiór i bardzo wczesnych szczególnie warto zwrócić uwagę na długość okresu karencji stosowanych herbicydów.
Aby zwalczyć chwasty jedno- i dwuliścienne, zaleca się użycie preparatów z substancjami aktywnymi: metrybuzyną i rimsulfuronem od wschodów do osiągnięcia przez roślinę wysokości 8-10 cm. W momencie osiągnięcia przez rośliny ziemniaka 10-15 cm wysokości należy stosować preparaty zawierające substancję aktywną – bentazon.
Poprawa skuteczności zwalczania chwastów w ziemniakach
Razem z herbicydami warto stosować adjuwanty, czyli preparaty zwilżająco-przyczepne, które obniżają napięcie powierzchniowe cieczy użytkowej stosowanych środków ochrony roślin oraz poprawiają równomierność pokrycia powierzchni cieczą użytkową.
Chwasty w ziemniakach mogą doprowadzić do znacznych strat plonu bulw, przyczyniają się również do pogorszenia ich jakości oraz znacznie utrudniają zbiór, powodując wzrost uszkodzeń mechanicznych. Prawidłowo stosowane zabiegi odpowiednimi środkami chwastobójczymi we właściwych terminach i dawkach pozwolą na skuteczną eliminację chwastów w uprawie ziemniaka. Pozwoli to na osiągnięcie zadowalających i dobrych jakościowo plonów.
