Zbiór rzepaku to jeden z ważniejszych etapów agrotechniki, w którym zwracamy uwagę przede wszystkim na ilość zebranych nasion stanowiących o plonie końcowym. Podczas zbioru kombajnowego termin ten przypada na dojrzałość pełną, gdy nasiona mają kolor ciemnobrunatny z połyskiem, są twarde, odporne na uszkodzenia mechaniczne z wilgotnością poniżej 15%, a w praktyce często poniżej 10%.
Czym jest sklejanie łuszczyn?
Przygotowanie plantacji do zbioru polega na zabezpieczeniu łuszczyn przed pękaniem. W innym wypadku istnieje spore ryzyko strat w trakcie zbioru. Najprostszym rozwiązaniem jest zastosowanie preparatów zapobiegających pęknięciu łuszczyn. Są to agro-lubrykanty pochodzenia naturalnego lub syntetycznego. Naturalne pochodzą z żywic drzewnych, te drugie utworzone są z syntetycznego lateksu. Zabieg ma na celu zabezpieczenie tkanki przed wnikaniem wody z zewnątrz dzięki utworzoniu cienkiej, elastycznej, gazo-przepuszczalnej membrany, która z jednego strony chroni łuszczyny, a z drugiej umożliwia transpirację wody na zewnątrz tkanki. Tworzeniu membrany sprzyja światło, zatem zabieg wykonujemy w ciągu dnia.
Zabieg ten wykonuje się na trzy tygodnie przed planowanym zbiorem. Jest to faza podczas której łuszczyna zmienia kolor z zielonej na seledynową i zielonożółtą. Zachowuje wówczas pełną elastyczność. Jeżeli na plantacji planowany jest zabieg desykacji, zabieg klejenia łuszczyn trzeba opóźnić do momentu, gdy pod wpływem zginania pojawiają się pojedyncze nasiona wypadające na zewnątrz. Jednocześnie zabieg desykacji zostaje przesunięty o jeden tydzień. Dojrzałość techniczna oznacza, że łuszczyna pod wpływem nacisku częściowo pęka w części środkowej.
Co wpływa na osypywanie?
Na wielkość strat mają wpływ cech genetyczne oraz wilgotność łuszczyn. Naprzemienny przebieg warunków deszczowych oraz słonecznych zmniejsza wytrzymałość łuszczyn, szczególnie w lata o krótkim okresie wegetacji. Bardzo silny spadek wytrzymałości łuszczyn na osypywanie występuje przy ich wilgotności 12 – 15%. Wzrost wilgotności łuszczyn powyżej 15% sprawia że różnice odmianowe tracą na znaczeniu, a podatność na osypywanie jest bardzo ograniczona. Spadek wytrzymałości łuszczyn oznacza zwiększenie strat. Podczas spadku na poziomie 20% straty wzrastają trzykrotnie podczas optymalnego terminu zbioru. Przeciętne straty podczas zbioru wynoszą 3-5%, po osłabieniu nawet 13%. Jednak jeśli termin zbioru ulegnie przesunięciu o 5 dni, straty są niewspółmiernie wyższe. Przy w pełni wytrzymałych łuszczynach straty osiągają poziom nawet 6,5%, jednak osłabienie łuszczyn zwiększa straty nasion podczas zbioru nawet do 65%.
Jak zabezpieczyć łan przed osypywaniem?
Wysoką skuteczność w kontekście zabezpieczenia plantacji rzepaku przed osypywaniem ma di-1-P-menten (Spodnam DC). Jest to naturalny polimer zwiększający masę tysiąca nasion, ograniczający straty podczas zbioru i zachowujący się neutralnie względem osiągniętego plonu. Wspomniany Spodnam DC jest oparty na naturalnych gumach roślinnych. Tworzy na roślinach cienką, elastyczną błonkę, ograniczającą wnikanie wody do dojrzewających części roślin, ale umożliwiającą dalsze, naturalne wysychanie. Wyrównuje dojrzewanie, zapobiega pękaniu łuszczyn i osypywaniu się nasion rzepaku i grochu w trakcie zbioru, co obniża straty plonu. Zapobiega porastaniu zbóż w kłosach w razie deszczowej pogody przed żniwami. Po upływie 30-60 minut od oprysku środek polimeryzuje i błonka osiąga pełną odporność na zmywanie przez deszcz. W miarę wzrostu opryskanych łuszczyn, strąków i liści elastyczna błonka łatwo rozciąga się i pozostaje na roślinie.
Źródło:
- Jajor E., Strażyński P., Mrówczyński M. 2019: Integrowana Ochrona Rzepaku jarego i ozimego dla doradców. Instytut Ochrony Roślin-PIB
- Laimis BAUŠA 2019: Reduction in adverse environmental impacts before and during rape harvesting. Doctoral Dissertation Technological Sciences, Environmental Engineering. Kaunas
- Tys J, Wiesław Piekarski, Izabella Jackowska, Adam Kaczor, Grzegorz Zając, Paweł Starobrat, 2003; Technologiczne i Ekonomiczne Uwarunkowania produkcji biopaliwa z rzepaku. Acta Agrophysica 99.
- Tys J.: Czynniki kształtujące właściwości agrofizyczne rzepaku. Acta Agrophysica, 6,
1997.
