Czym są pyretroidy?
Pyretroidy należą do grupy środków zaliczanych do neurotoksyn. Naturalnie występującym związkiem jest pyretryna obecna w złocieniu dalmatyńskim, jednak substancja ta ulega szybkiej degradacji pod wpływem promieni słonecznych. U owadów substancje tej grupy wywołują reakcję podniecania, wyczerpania i śmierci. Stosuje się je w celu zwalczania szkodników upraw. Obecnie pyretroidy są substancjami bezpiecznymi dla środowiska, bowiem po zastosowaniu łatwo ulegają biodegradacji i nie zalegają w środowisku. Ich aktywność utrzymuje się do dwóch tygodni. Przy czym czas ten ulega skróceniu podczas dużej ekspozycji na światło. Okres połowicznego rozkładu w glebie jest uzależniony od dostępu światła i wynosi 8-100 dni. Dla przykładu cypermetryna zaaplikowana do gleby, po 8 tygodniach uległa biodegradacji w 80%.
Pyretroidy to środki biobójcze należące do czwartej generacji insektycydów wg WHO. Stosowane są jako biocydy, insektycydy i leki. Środki te działają wybiórczo, bowiem są mało szkodliwe dla ptaków i ssaków (z powodu słabej absorpcji z jelita i szybkiej detoksykacji w ciele organizmów stałocieplnych), a trujące dla ryb oraz owadów. Są 2250 razy bardziej toksyczne dla owadów niż dla ssaków i ptaków. Jest to efekt większej wrażliwości kanałów sodowych i chlorowych, których działanie zaburzają oraz mniejszej masy ciała i niższej temperatury ciała. Wykazują szybkie i skuteczne działanie, są bardziej stabilne i mniej podatne na destrukcyjne działanie światła niż grupa fosforoorganicznych substancji.
Pyretroidy – szybkość działania
Pyretroidy są substancjami działającymi kontaktowo. Jeśli są stosowane w mieszaninie z grupą związków fosforoorganicznych, ich działanie ulega spowolnieniu. Substancje te mają niską prężność pary, niski potencjał do parowania oraz wysokie powinowactwo do materii organicznej, gleby czy frakcji ilastej. Właściwości sorpcyjne sprawiają, że zmniejsza się ryzyko oddziaływania na organizmy niebędące celem zwalczania.
Wykazują bardzo szybkie działanie. Owady giną w krótkim czasie po wykonaniu zabiegu. W ciągu 1-3 godzin po zabiegu 50% populacji szkodników ulega paraliżowi wywołanemu reakcją neurologiczną. W ciągu 24 godzin obserwuje się zamieranie larw szkodników. Komórki nerwowe oraz mięśnie są głównym celem ataku tych substancji. Nie wykazują specyficznego mechanizmu, zatem są skuteczne wśród szerokiej gamy szkodników czy roztoczy w magazynach z produktami rolniczymi.
Są związkami działającymi w bardzo niskich dawkach, w przybliżeniu 5 g daltametryny działa tak jak 500-1000 g substancji z grupy fosforoorganicznych. Substancja zachowuje aktywność przez kilka tygodni. Preparaty występują w formie różnych formulacji:
- EC – emulsja do sporządzania roztworu (np. Bulldock 025 EC),
- SC – koncentrat w formie stężonej zawiesiny do rozcieńczania wodą,
- EG – granulat do sporządzania emulsji wodnej (np. Kaiso 050 EG),
- CS – zawiesina mikrokapsułek do rozcieńczania wodą.
Zwalczanie skrzypionki zbożowej (Oulema Melanopus) odbywa się m.in. przy wykorzystaniu szybko działających pyretroidów.
Pyretroidy są substancjami rozpuszczalnymi w tłuszczach, a kontakt ze skórą, układem pokarmowym i oddechowym zwiększa ich penetrację do ciała. Na stopień penetracji wpływa stopień przepuszczalności barier wchłaniania do ciała, a zatem kutykuli, (chityny w przypadku owadów). Wśród zwierząt kontakt substancji przez 15 sekund z substancją wywołało zaburzenie funkcjonowania komórek.
Bardzo często pyretroidy stanowią dobre rozwiązanie w zwalczaniu szkodników. Działają szybko, a w związku z wytwarzaniem odporności u szkodników można je stosować w rotacji z substancjami o innym mechanizmie działania. W uprawie rzepaku (np. Kaiso 050 EG) zwalczanie słodyszka rzepakowego wiąże się ze stosowaniem dużo niższych stężeń niż substancji z grupy fosforoorganicznych lub neonikotynoidów. Bardzo często zabieg należy wykonać gdy inwazja szkodnika ma mniejsze nasilenie, a ilość szkodników żerujących niższa.
Źródło:
Bradberry, S.M.; Cage, S.A.; Proudfoot, A.T.; Vale, J.A. Poisoning due to Pyrethroids.Toxicol. Rev.2005,24,93–106
Hołynska-Iwan Iga i Karolina Szewczyk-Golec; 2020: Pyrethroids: How They Affect Human andAnimal Health? Medicina2020,56, 582
Masachika Hirano; 1989: Characteristics of Pyrethroids for Insect Pest Control in Agriculture” Pestic. Sci. 1989, 27, 353-360
