Skuteczne zwalczanie stonki ziemniaczanej

Stonka ziemniaczana jest dobrze znanym szkodnikiem ziemniaków oraz innych roślin uprawnych czy dziko rosnących. Z jego atakami zaznajomieni są również producenci warzyw, takich jak pomidor czy bakłażan. Uznawana jest za jednego z najbardziej rozpowszechnionych szkodników występujących podczas wzrostu ziemniaka. Szkodnik ten pojawia się w okresie wiosennym jako chrząszcz (osobnik dorosły). Termin ten zbiega się z okresem kwitnienia lilaka pospolitego, bzu czarnego oraz kasztanowca. Po złożeniu jaj, w temperaturze powyżej 12 °C wylęgają się larwy mogące żerować przez 10-30 dni. W tym czasie ulegają linieniu w kolejnych pokoleniach od L₁ do L₄ (L₃ i L₄ są najbardziej szkodliwe). Po przepoczwarzeniu larw L₄, na początku sierpnia pojawiają się osobniki dorosłe. 

Zwalczanie stonki – termin i metody

Właściwa decyzja o podjęciu zwalczania szkodnika zależy od intensywności wylęgu larw. Straty plonu bulw mogą osiągnąć poziom do 50-70%. Pod względem szkodliwości, osobniki dorosłe wykazują bardziej regularne żerowanie na roślinie, stąd ich szkodliwość jest większa średnio o 9-10%. Jako próg szkodliwości przyjmuje się występowanie 1-2 zimujących chrząszczy na 25 roślin lub 10 złóż jaj na 10 roślin lub 15 larw na jednej roślinie. 

W obecnej chwili metodą najczęściej stosowaną do zwalczania szkodnika jest metoda chemiczna. Oprócz tej metody zwalczanie można zrealizować za pomocą preparatów biologicznych tj. bakterii Bacillus Thuringensis wytwarzających białkowe toksyny krystaliczne. W rolnictwie ekologicznym stososuje się ekstrakty o działaniu paraliżująco duszącym. 

Aby osiągnąć wysoką skuteczność zwalczania metodą chemiczną trzeba pamiętać o wpływie temperatury. 

Czym zwalczać stonkę ziemniaczaną?

Wśród substancji zwalczających stonkę wyróżnia się związki należące do grupy: pyretroidów o działaniu powierzchniowym (Bulldock 025 EC), związków fosforoorganicznych o działaniu powierzchniowo-wgłębnym oraz neonikotynoidów o działaniu powierzchniowe, wgłębne, układowe (Carnadine 200 SL). Substancje te wykazują działanie kontaktowe, żołądkowe bądź gazowe. W wyższych temperaturach powyżej 18°C lepiej działają insektycydy z grupy fosforoorganicznych. W temperaturze niższej od 20°C dobrze działa grupa pyretroidów. Z kolei substancje należące do neonikotynoidów umożliwia stosowanie niezależnie od temperatury.

Na wykonanie zabiegów zwalczających stonkę wyróżnia się trzy najbardziej optymalne terminy: 

• w chwili pojawienia się chrząszczy zimowych na wschodzących ziemniakach,
• w chwili masowego wylęgania się larw oraz gdy pojawiają się pierwsze larwy L₃,
• w okresie masowego wylotu chrząszczy letnich pokolenia pierwszego.

Wykonywanie zabiegów chemicznego zwalczania stonki wiąże się bardzo silnie ze zjawiskiem wzrostu odporności. Wprowadzenie nowej substancji daje bardzo dobre rezultaty w pierwszym roku, jednak po 1-3 latach wzrasta odporność na substancję oddziałującą selektywnie na szlaki metaboliczne szkodnika. Stonka ziemniaczana jest jednym z 10 gatunków na świecie mających bardzo wysoką zdolność wykształcania mechanizmów odporności na chemiczne substancje aktywne. 

Stosowanie neonikotynoidów powodują zaburzanie nikotynowych receptorów acetylocholiny centralnego układu nerwowego. Substancje z grupy związków fosforoorganicznych wykazują inny mechanizm działania. Oddziałują na enzym (acetylocholinoesterazę) odpowiedzialny za rozkład neuroprzekaźników. Trzecia grupa związków: pyretroidy zaburzają mechanizmy transportu jonów Na⁺.

Acetamipryd w walce ze stonką

Do grupy neonikotynoidów zalicza się dwie substancje: acetamipryd oraz tiachlopryd. Porównując efektywność działania, na podstawie wskaźnika LD50 acetamipryd wykazuje wyższą skuteczność niż tiachlopryd, tzn. mniejszą ilością substancji osiąga się wyższy efekt zwalczania.

Acetamiprid jest nikotynowym antagonistą, który reaguje z nikotynowymi receptorami acetylocholinowymi (nACh-R). Receptory te znajdują się w postsynaptycznych dendrytach wszystkich neuronów w mózgu, rdzeniu kręgowym, zwojach i połączeniach mięśniowych. Aktywacja receptorów nACh-R powoduje nadpobudliwość i skurcze mięśni, a ostatecznie śmierć. Acetamiprid jest substancją podobną do nikotyny i działa w podobny sposób jak nikotyna, która jest naturalnym środkiem owadobójczym.

Zastosowanie każdej substancji wywołuje budowanie mechanizmów odporności. Bardzo ważnym elementem jest zmienność stosowania grup substancji chemicznych, gdyż substancje te wywołują zbliżone reakcje odpornościowe w obrębie danej grupy. W przypadku acetamiprydu warto podkreślić, że nie ma jakichkolwiek informacji o oporności krzyżowej na karbaminiany, związki fosforoorganiczne lub syntetyczne pyretroidy, co czyni go istotnym elementem w planowaniu strategii ochrony.

Więcej na temat acetamiprydu będącego główną substancją aktywną preparatu Carnadine 200 SL piszemy tutaj. Dowiecie się, że zakres stosowania tego środka jest bardzo szeroki i wykracza poza uprawę ziemniaka i zwalczanie stonki. Warto podkreślić, że Carnadine 200 SL zwalcza stonkę we wszystkich stadiach rozwojowych.

Skuteczne zwalczanie stonki

Dysponując insektycydami do zwalczania stonki ziemniaczanej, ważne jest aby rozpoznać stopień zagrożenia uszkodzenia plantacji. Następnie należy uwzględnić termin wykonania zabiegu oraz warunki pogodowe adekwatne dla danej grupy substancji chemicznych. Niezmiennie istotne jest dokładne zapoznanie się z etykietą danego środka i przeprowadzenie zabiegu zgodnie z zaleceniami. Spełnienie wszystkich elementów umożliwia podjęcie skutecznej walki ze szkodnikiem.

Źródła:

1. Erlichowski T. 2009. Letnie szkodniki plantacji.W: Wiadomości Rolnicze,7 (59), s. 6.
2. Kowalska Jolanta, Drożdżyński D., 2009: Spinosad jako insektycyd w rolnictwie ekologicznym- możliwości stosowania i monitoring pozostałości
3. Lipa J. J., Zych A. 1994. Kwarantannowe agrofagi Europy. Warszawa, Agro-Consult
4. Mota-Sanchez D, Bills SP and Whalon ME, Arthropod resistance to pesticides: status and overview, in Pesticides in agriculture and the environment, ed by Wheeler WB, Marcel Decker, Gainesville, FL, pp 241–272 (2002).
5. Mota-Sanchez David, Robert M Hollingworth, Edward J Grafius and Dale D Moyer, 2006: Resistance and cross-resistance to neonicotinoid insecticides and spinosad in the Coloradopotato beetle, Leptinotarsa decemlineata (Say) (Coleoptera: Chrysomelidae). Pest Manag Sci 62:30–37
6. Szwedziak Katarzyna, Joanna Rut 2008: Technika oceny i modelowanie statystyczne stopnia uszkodzeń ziemniaka poprzez stonkę ziemniaczaną. Inżynieria Rolnicza 6 (104).
7. Tratwal A., Jakubowska M. 2011.Rejestracja i sygnalizacja warunkiem prawidłowego prognozowania w integrowanej ochronie roślin /cz. II szkodni-ki/.IOR Poznań