Jak skutecznie zwalczać mszyce i zwójkówki?

Zwójkówki liściowe zaliczane są do jednych z najbardziej szkodliwych szkodników w sadach jabłoniowych. Gąsienice żerujące na liściach i owocach są przyczyną obniżenia jakości i wielkości plonu. Nawet niewielkie uszkodzenia powierzchni skórki owoców mogą stanowić miejsce późniejszych infekcji chorób powodujących gnicie owoców w trakcie przechowywania. W ekologicznych sadach jabłoniowych notowano od kilku do kilkunastu procent uszkodzonych owoców przez zwójkówki liściowe. Niestety, obecnie obserwuje się stały przyrost presji szkodnika w sadach. 

Występuje ponad 20 gatunków zwójkówek, z czego 5-6 gatunków o znaczeniu oddziałującym na jakość produkcji. Szkodliwość polega uszkodzeniach liści przez żerowanie gąsienic. Jednak większy problem stanowią uszkadzenia pąków, kwiatów, zawiązków i owoców. Uszkodzenia o znaczeniu ekonomicznym wywołują: zwójka siatkóweczka, zwójka bukóweczka, wydłubka oczateczka i zwójka różóweczka. Jednymi z najbardziej znanych zwójkówek owocowych jest owocówka jabłkóweczka i owocówka śliwkóweczka. Owocówce jabłkóweczce poświęciliśmy nieco więcej miejsca w jednym z naszych filmów na kanale YouTube: „Zwalczanie szkodników w sadach”.

Zwalczanie zwójek

Zwójka siatkóweczka rozwija dwa pokolenia. W fazie zielonego pąka żerują gąsienice zimowe. Nalot motyli pierwszego pokolenia rozpoczyna się w II dekadzie maja i trwa do końca czerwca. Z jaj 1 pokolenia wylęgają się gąsienice żerujące na liściach i zawiązkach. 2 pokolenie motyli pojawia się w drugiej połowie lipca i w sierpniu. Gąsienice żerują na owocach, pod osłoną liści lub w zagłębieniu kielichowym. 

Zwalczanie: 

• zimujące gąsienice – w fazie zielonego pąka jabłoni 
• gąsienice 1 pokolenia – w II-III dekadzie czerwca 
• gąsienice 2 pokolenia – w sierpniu

Zwójka bukóweczka rozwija dwa pokolenia. Gąsienice 2-go pokolenia po przezimowaniu żerują w fazie zielonego pąka. Motyle I pokolenia pojawiają się na początku czerwca, naloty mogą trwać do 2 miesięcy. Gąsienice wygryzają owoce. Pod koniec sierpnia trwają naloty motyli 2-go pokolenia. Żerowanie gąsienic trwa aż do zbiorów. 

Zwalczanie: 

• gąsienice zimowe – w fazie różowego pąka 
• 1 pokolenie – w II-III dekadzie lipca 
• 2 pokolenie – w II połowie sierpnia. 

Wydłubka oczateczka  rozwija jedno pokolenie. Żeruje na jabłoniach, gruszach, śliwach, malinach, wiśniach, porzeczkach czy czereśniach. Zimowe gąsienice żerują w pąkach (duża szkodliwość). Motyle 1-go pokolenia pojawiają się na początku czerwca, utrzymując nalot przez 2 miesiące. W owocach wygryzają liczne, blisko siebie ułożone otworki. Długi okres żerowania przekłada się na duże straty w plonie. Nalot tego gatunku motyli może stanowić nawet do 50% wszystkich zwójkówek.

Zwalczanie: 

• zimujące gąsienice – przed kwitnieniem (faza zielonego pąka) 
• 1 pokolenie – połowa lipca, początek sierpnia

Zwójka różóweczka rozwija jedno pokolenie. Z jaj na wiosnę wylęgają się gąsienice żerujące od fazy zielonego pąka do połowy czerwca. Motyle 1-go pokolenia pojawiają się w II-III dekadzie czerwca do końca lipca. 

Zwalczanie: 

• podczas wylęgu gąsienic z jaj (zielony pąk).

Czym zwalczać zwójki?

Szkodliwość zwójkówek w sadach w przypadku jabłoni może osiągnąć poziom od kilku do 16% uszkodzonych owoców. Do redukcji zwójkówek używa się parazytoidów gąsienic – błonkówki oraz parazytoidy jaj – maleńkie błonkówki – kruszynki. Ich skuteczność może osiągnąć do 60%.

W zwalczaniu chemicznym niezbędnym elementem skutecznej walki są pułapki feromonowe umożliwiające monitoring nalotu motyli zwójkówek. Dzięki temu można podjąć walką chemiczną dobierając substancję oraz termin zabiegu. Wśród substancji chemicznych zwalczających zwójkówki należy zaliczyć: acetamipryd, deltametrynę, atraktanty, indoksakarb, spinosad, benzoesan emamektyny, chlorantraniliprol i in. 

Acetamipryd z grupy neonikotynoidów wykorzystywany jest często jako substancja aktywna w nowoczesnych insektycydach, m.in. w preparacie Carnadine 200 SL. Dzieje się tak z uwagi, na jego wysoką efektywność oraz znacznie mniejszą szkodliwość wobec owadów zapylających. Produkty oparte na tej substancji aktywnej stanowią alternatywę wobec innych środków z grupy neonikotynoidów, które w ostatnich latach zostały wycofane z rynku.

Należy pamiętać aby substancje chemiczne stosować naprzemiennie ze względu na niebezpieczeństwo zaistnienia odporności szkodnika.

Zwalczanie mszyc

Mszyca jabłoniowo-babkowa. Najgroźniejsza z mszyc zasiedlających drzewa w sadach jabłoniowych, występuje w całym kraju i jest to mszyca jabłoniowo-babkowa. Zasiedla blisko 75% sadów jabłoniowych. Mszyce uszkadzają liście i pędy oraz zawiązki owoców osłabiając ich wzrost. Owoce wyrastające z uszkodzonych zawiązków, są drobne i zdeformowane, tracą wartość konsumpcyjną i handlową. 

Mszyca jest gatunkiem dwudomnym. Żywicielem pierwotnym jest jabłoń, a żywicielem wtórnym rożne gatunki babki. W sezonie wegetacyjnym rozwija się 6-10 pokoleń. Początek wylęgu larw występuje wraz z pojawieniem się pierwszych liści. 

Próg zagrożenia to 5% pąków, na których występuje mszyca.

Zwalczanie: Naturalnym wrogiem mszycy są biedronki. Mszycę należy zwalczać wiosną przed lub po kwitnieniu, następnie należy wykonać 2-3 zabiegi, aby uniemożliwić uszkodzenia liści oraz owoców. Do zwalczania stosuje się preparaty chemiczne zawierające substancje: acetamipryd (Carnadine 200 SL), a także tau-fluwalinat, cypermetrynę, flupyradifuron czy tiachlopryd. Zabieg należy wykonywać przy dużej ilości cieczy (750 l/ha) wraz z dodatkiem adiuwanta. 

Bardzo wysoką skuteczność w zwalczaniu tego gatunku wykazuje acetamipryd na poziomie od 89,7 do 95,3%.

Skuteczne zwalczanie żerowania mszycy jabłoniowo-babkowej wiąże się z wykonaniem trzech lub więcej zabiegów (60% producentów sadów) stosując przede wszystkim preparaty zawierające acetamipryd. Gatunek tej mszycy uszkadza owoce jabłoni na poziomie od kilku do 13,3% obniżając jakość owoców. 

Mszyca jabłoniowa (jabłoń, grusza) jest szczególnie niebezpieczna dla młodych sadów, w których żeruje na liściach oraz młodych pędach. W ciągu roku może rozwijać do 20 pokoleń.

Próg zagrożenia: 10 pąków z mszycami w próbie 200 pąków (5 %)

Zwalczanie: jak w przypadku mszycy jabłoniowo-babkowej.

Mszyca jabłoniowo-zbożowa uszkadza pąki kwiatowe, liście i pędy jabłoni osłabiając ich wzrost, wykazuje mniejszą szkodliwość względem mszycy jabłoniowo-babkowa i jabłoniowej. Ma krótki okres żerowania, gdyż już w drugim pokoleniu, w kwietniu i maju migruje na trawy. Jest gatunkiem dwudomnym, żywicielem pierwotnym są drzewa z rodziny różowatych: jabłoń, głóg, grusza, irga, jarząb, a żywicielem wtórnym różne gatunki traw.

Próg zagrożenia: 100 pąków z mszycami w próbie 200 pąków (50 %).

Zwalczanie: jak w przypadku mszycy jabłoniowo-babkowej.

Podjęcie stosownych działań zarówno w zwalczaniu zwójkówek oraz mszyc jest zabiegiem pielęgnacyjnym mającym na celu podniesienie wartości uzyskanego produktu, ograniczenie strat w plonie a w konsekwencji poprawę opłacalności produkcji. Należy przestrzegać zasad stosowania, wykonywać możliwie najmniej zabiegów w sezonie wegetacyjnym aby ilość substancji pozostająca w owocach była jak najniższa. Ponadto przestrzeganie w stosowaniu różnych grup substancji ogranicza ryzyko wytworzenia odporności. Dotyczy to szczególnie gatunków o krótkim cyklu rozwojowym i rozwijających kilkanaście pokoleń w sezonie wegetacyjny.

 

Źródła:

1. BADOWSKA-CZUBIK Teresa, Elżbieta ROZPARA, Witold DANELSKI, Jolanta KOWALSKA PREPARATY NeemAzal-T/S i Madex SC W ZWALCZANIU OWOCÓWKI JABŁKÓWECZKI Laspeyresia pomonella. „Journal of Research and Applications in Agricultural Engineering” 2011, Vol. 56 (3)
2. Danelski Witold, Teresa Badowska-Czubik, Dorota Kruczyńska, Paweł Bielicki, Elżbieta Rozpara, 2015: Uszkodzenia owoców kilku odmian jabłoni rosnących na różnych podkładkach przez mszycę jabłoniowo-babkową (Dysaphis plantaginea Pass.) w sadzie ekologicznym. PROGRESS IN PLANT PROTECTION. 55 (4): 483-487, 2015
3. Danelski WItold, Teresa Badowska-Czubik, Elżbieta Rozpara 2013b: Zwójkówki liściowe (Tortricidae) – występowanie w ekologicznym sadzie jabłoniowym. Prog. Plant Prot./Post. Ochr. Roślin 53 (3): 451-454.
4. DANELSKI Witold, Teresa BADOWSKA-CZUBIK, Elżbieta ROZPARA USZKODZENIA; 2013a: OWOCÓW POWODOWANE PRZEZ ZWÓJKÓWKI LIŚCIOWE (Tortricidae) W EKOLOGICZNYM SADZIE JABŁONIOWYM. „Journal of Research and Applications in Agricultural Engineering” 2013, Vol. 58(3) 
5. Hołdaj M., Olszak R.W., Gorzka D. 2009. Ocena zagrożenia i problemów zwalczania mszyc sadów jabłoniowych (badania ankietowe). W: Materiały Konferencyjne 53. Ogólnopolska Konferencja Ochrony Roślin Sadowniczych. Ossa, 18–19 lutego 2009: 104–110.
6. Hołdaj Michał, Damian Gorzka, Grażyna Soika Skuteczność działania acetamiprydu w ograniczaniu populacji mszycy jabłoniowo-babkowej (Dysaphis plantaginea, Passerini) w wybranych sadach jabłoniowych. Progress IN PLANT PROTECTION 60 (4): 320-325, 2020
7. Malinowski H. 2003. Odporność owadów na insektycydy. Mechanizmy powstawania i możliwości przeciwdziałania. Wieś Jutra, Warszawa, 211 ss
8. Meszka B. Red. Opracowanie zbiorowe, 2015: INSTYTUT OGRODNICTWA PORADNIK SYGNALIZATORA OCHRONY JABŁONI. 
9. Płuciennik Z., Olszak R.W. 2006. Wykorzystanie pułapek feromonowych do monitoringu owocówki jabłkóweczki i zwójkówek liściowych w sadach. [An application of the pheromone traps to monitoring of codling moth and leaf roller populations in the orchard]. Prog. Plant Prot./Post. Ochr. Roślin 46 (2): 399–402.